Waar een wil is, is een weg : succesvolle initiatieven in de transitie naar duurzame landbouw

Veel ondernemers proberen hun bedrijf duurzamer te maken in ecologische, economische en sociale zin. In dit rapport wordt beschreven welke problemen innovatieve ondernemers hierbij tegenkomen, en welke strategieën ze gebruiken deze te overwinnen. Aan de hand van enkele praktijkvoorbeelden is gekeken wat we kunnen leren van succesvolle pioniers. Met de eerder ontwikkelde 'Routekaart' zijn initiatieven bekeken op het gebied van technische innovaties, afzetbevordering, ketenontwikkeling en verbreding. Vier initiatieven zijn verder uitgewerkt. Initiatiefnemers voelen zich vaak overweldigd door problemen rond vergunningen, wetgeving en regels. Ook interne en organisatorische problemen kunnen zich voordoen. Financiële problemen en beperkingen van ecologisch of socioculturele aard lijken minder vaak voor te komen. De voorbeelden laten zien dat pioniers belangrijke vernieuwingen kunnen realiseren. Vaak begint dit met een kleine vondst (novelty), die dan verder wordt uitgewerkt. De zo gerealiseerde systeeminnovaties zijn van groot belang voor de gewenste transitie naar een duurzame landbouw. Niet het type of de omvang van de problemen is bepalend of een innovatie wordt gerealiseerd, maar een combinatie van persoonsgebonden en omgevingsfactoren - waarbij ook toeval een rol speelt. Dit maakt het moeilijk innovaties van buitenaf te sturen. Trefwoorden: Duurzaamheid; innovatie; ondernemen; Routekaart; succesvolle initiatieven; praktijkvoorbeelden