Kansen en barrières voor offshore mosselkweek op de Noordzee en in de Voordelta: Een studie naar de percepties van de sociaal-economische haalbaarheid, ruimtelijke inpasbaarheid en de impact op natuur van offshore mosselkweek

De Nederlandse mosselkweek vindt op dit moment plaats in de Waddenzee en de Oosterschelde. Wanneer de sector de huidige kweek zou willen uitbreiden, moet er gezocht worden naar nieuwe locaties, aangezien de huidige gebieden qua biologische draagkracht en maatschappelijk draagvlak niet geschikt zijn voor uitbreiding van invang-, vangst- en kweekgebieden. Een van de gebieden waar uitbreiding een mogelijkheid zou kunnen zijn is de Nederlandse Noordzee, inclusief kustgebieden als de Voordelta. Mosselkweek op de Noordzee vindt echter nog niet plaats en de verwachtingen van kweek op de Noordzee lijken ver uiteen te liggen. In dit onderzoek hebben wij deze verwachtingen in kaart gebracht, om beter te begrijpen hoe verschillende stakeholders tegen de potentie van offshore kweek aankijken en waar er mogelijkheden zijn tot samenwerking tussen stakeholders. Om de percepties en verwachtingen van offshore kweek in kaart te brengen hebben wij met 29 respondenten interviews gehouden. De respondenten kwamen o.a. uit de mosselsector, de windsector, natuurorganisaties, wetenschap en de overheid. Deze interviews zijn geanalyseerd op basis van analytische concepten met betrekking tot adoptie van nieuwe technieken en sociale innovatie. Daarnaast hebben we ter voorbereiding van de interviews en ter informatie voor de lezer de laatste wetenschappelijke kennis met betrekking tot offshore mosselkweek in een apart hoofdstuk beschreven. Uit de interviews blijkt dat de verwachtingen van offshore mosselkweek zeer uiteenlopen. Niet alleen tussen verschillende stakeholdergroepen, maar ook binnen stakeholdergroepen. De respondenten die offshore mosselkweek als niet haalbaar beschouwen benoemen vaak drie knelpunten: 1. De ruige omstandigheden op de Noordzee 2. Het ontbreken van een rendabele business case 3. Onduidelijk beleid, wet- en regelgeving en vergunningsprocedures. Respondenten die meer vertrouwen hebben in de potentie van offshore mosselkweek benadrukken echter dat er eerst pilots ontwikkeld moeten worden, voordat er vastgesteld kan worden of mosselkweek op de Noordzee technisch haalbaar is en zo ja, of dit ook tot een rendabele businesscase kan leiden. Het huidige gebrek aan kapitaal vanuit de mosselsector belemmert volgens respondenten de mogelijkheden om een dergelijk project op te zetten, waardoor ondersteuning vanuit de overheid noodzakelijk is om dit te realiseren. Binnen de mosselsector is er verdeeldheid over de kansen voor offshore kweek, net als binnen de overheid. Vanuit de windsector is er weinig enthousiasme voor een combinatie van kweek en windparken, omdat zij hier vooral risico’s zien en weinig mogelijke synergiën. Natuurorganisaties zien liever geen mosselkweek in bestaande of aangewezen natuurgebieden, maar zien wel mogelijkheden in het combineren van mosselkweek en natuurontwikkelingsprojecten buiten deze gebieden en staan open voor samenwerking met de mosselsector. Offshore mosselkweek staat in Nederland dus nog niet in de startblokken en de plannen die gemaakt worden nemen vaak nog geen concrete vorm aan. Toch is er bij een aantal partijen, zoals een deel van de mosselsector, overheid en natuurorganisaties, wel de wil om aan de slag te gaan met pilotprojecten. Op basis van de literatuur lijkt mosselkweek op zee mogelijk te zijn, maar om de belangrijkste voorwaarden (technische haalbaarheid en rentabiliteit) te kunnen onderzoeken, moet er een pilot op zee gaan plaatsvinden. Om dit te kunnen realiseren, is ondersteuning van de overheid nodig. Niet allen op financieel vlak, maar ook met betrekking tot vergunningverlening. Zonder overheidssteun komt een dergelijke pilot niet van de grond, en blijft de potentie van offshore kweek een kwestie van speculatie. Daarnaast verwachten we op basis van de interviews en literatuur over innovaties dat om offshore mosselkweek te realiseren, niet alleen ondersteuning van of samenwerking met de overheid nodig is, maar ook samenwerking gezocht moet worden met andere stakeholders. Hierbij is het van belang dat er een gezamenlijk doel geformuleerd wordt, die ondersteund wordt door duidelijke keuzes in het beleid.