Effecten van bokashi op de nematodengemeenschappen in verschillende plantvakken

Binnen het programma Circulair Terreinbeheer doet de gemeente Rotterdam tot en met 2025 mee aan een pilot om bokashi gemaakt van bladafval te gebruiken als bodemverbeteraar in stadsparken en plantvakken (bloemperken). In diverse parken en plantvakken in de stad zijn in 2020 proeven aangelegd. In elk park zijn meerdere plantvakken met op het oog vergelijkbare uitgangssituatie uitgezocht, waarin wel of geen bokashi op de bodem is aangebracht. De bokashi is niet ingewerkt. Na drie jaar zijn er visuele verschillen tussen de behandelingen in plantengroei en wormengangen waar te nemen. De gemeente heeft de wens om effecten van toedienen van bokashi op het microscopische bodemleven te bepalen. Dit project is erop gericht om hier aan de hand van de aaltjesgemeenschap (‘milieuaaltjes’) een uitspraak over te doen. Begin november 2023 zijn op drie locaties in Rotterdam bodemmonsters genomen. De locaties verschilden in grondsoort, type beplanting en hoeveelheid toegediende bokashi. Op alle drie locaties waren plantvakken waar sinds voorjaar 2020 herhaaldelijk wel of geen bokashi was opgebracht. De nematoden werden opgespoeld en op naam gebracht. Hierna werden ze ingedeeld in groepen op basis van gebruikte voedselbron (planteneter, bacterie-eter, schimmeleter, predator en omnivoor) of levensstrategie (Colonizer- Persister-(CP-)groepen). Er was veel variatie tussen de locaties en de aaltjesgemeenschappen, maar vanwege een beperkt aantal monsters per locatie en grote onderlinge variatie waren weinig resultaten significant. Wel was op alle locaties opvallend dat na opbrengen van bokashi een verhoogd aantal bacterieeters uit CP-groep 1 werd gevonden. Deze groep kan snel in aantal toenemen bij een toename in voedselaanbod. Een aantal indexen reageerden ook op toedienen van bokashi, maar dit was slechts op één locatie significant: de Maturity Index en de Channel Index waren lager, wat vooral veroorzaakt wordt door de genoemde toename in bacterie-etende CP1-aaltjes. Er werd ook een effect van toedienen van bokashi gevonden op de Structure Index, maar dit effect was niet eenduidig: op twee locaties ging deze omlaag, op de derde locatie omhoog. Op alle locaties was het vochtgehalte van de grond aantoonbaar hoger op plekken waar bokashi was opgebracht ten opzichte van plekken zonder bokashi. Om meer gericht effecten van aanpassingen in bodembeheer vast te stellen, verdient het aanbeveling om van tevoren een goed bemonsteringsplan te maken. Het is belangrijk om daarin de beoogde doelen en hypotheses vast te leggen en na te denken over passende metingen en het tijdstip daarvan. Hierbij valt, naast metingen aan de nematodengemeenschap, te denken aan extra metingen aan bodemchemie, microorganismen en mesofauna, maar ook aan functies zoals vochtvasthoudend vermogen, bodemrespiratie en weerbaarheid tegen ziekten en plagen.