Contaminanten in rode aal uit Nederlandse binnenwateren: Resultaten van 2023

In 2023 is in het kader van het monitoringsprogramma “Contaminanten in vis uit Nederlandse binnenwateren” aal op 22 locaties bemonsterd. Hiervan lagen 9 locaties binnen het voor aalvisserij gesloten gebied, 3 locaties op de grens tussen open en gesloten gebied en waren er 10 locaties waar de aalvisserij is toegestaan. Voor de bemonstering van grote alen wordt sinds 2016 rekening gehouden met het zwaartepunt van de beroepsmatige vangst, reden waarom iets grotere aal is bemonsterd (53-76 cm) dan vóór 2016 (>45 cm). Voor de aal in deze lengteklasse is gestreefd naar 15 alen per mengmonster. De streefaantallen zijn voor de meeste locaties (zo goed als) behaald. Op enkele locaties werden ondanks grote inspanning minder dan 15 alen gevangen in de gewenste lengteklassen (er is niet voor gekozen om met alen uit aangrenzende lengteklassen het totaal op 15 alen te krijgen). Daarom wordt er aangenomen dat het toch representatieve monsters betreft, voor dat moment. Van de gevangen rode alen zijn in 2023 mengmonsters samengesteld voor de lengteklasse 53-76 cm. Deze monsters zijn geanalyseerd op de aanwezigheid van dioxines, dioxineachtige-PCB’s (dl-PCB’s) en niet-dioxineachtige PCB’s (ndl-PCB’s). Voor de som dioxines, som dioxines & dl-PCB’s (totaal-TEQ) en som ndl-PCB’s zijn Europese maximumgehalten (zogenaamde maximum levels, ML’s) vastgesteld (Verordening (EU) 2023/915). - Van de 22 onderzochte monsters grote aal overschrijden 9 monsters één of meerdere ML’s voor dioxine-TEQ, totaal-TEQ of ndl-PCB’s. Aanvullend overschrijden mengmonsters aal van de locaties Maas bij Heijen, IJsselmeer (richting Lelystad, bocht halverwege), Spaarne (richting Haarlem tot aan Waarderbrug), Binnen Liede tussen brug A200 en brug R106 en de Zaan tussen de A8 en Wormerveer één of meerdere beleidsregellimieten. Het gehalte totaal-TEQ in rode aal gevangen tussen Lelystad en de Ketelbrug (bocht halverwege), overschrijdt de beleidsregellimiet voor totaal-TEQ. Deze locatie ligt in het gebied dat opengesteld is voor aalvisserij. In het Spaarne gebied overschrijdt de aal vanuit het Spaarne, richting Haarlem tot aan de Waarderbrug, de beleidsregellimieten voor totaal-TEQ en totaal ndl-PCB’s. Dit gebied is opengesteld voor visserij. Ook aal uit het Binnen Liede, wat verbonden is met het Spaarne via de Mooie Nel, overschrijdt de beleidsregellimieten voor totaal-TEQ en totaal ndl-PCB’s. - Het huidige rapport geeft de gegevens van voorgaande jaren weer voor de trendlocaties, aangevuld met de resultaten van 2023. Op een enkele locatie is een verhoogd gehalte gevonden t.o.v. voorgaande jaren, over het algemeen passen de gevonden gehalten in het beeld van de voorgaande jaren. - De mengmonsters aal zijn ook geanalyseerd op zware metalen (cadmium, lood, kwik, nikkel en arseen) en perfluoralkylstoffen (PFAS’s). Alle gehalten van cadmium, lood en kwik voldeden aan de geldende ML’s (Verordening (EU) 2023/915). Arseen werd ook aangetroffen, maar voor arseen is geen ML vastgesteld, en kunnen de gehaltes niet aan een ML getoetst worden. De gesommeerde gehalten van de geanalyseerde PFAS’s variëren van ongeveer 3 tot 47 μg/kg product, waarbij PFOS de belangrijkste bijdrage levert (45-75%). Hoogste gehalten werden aangetroffen in aal uit het Ramsdiep (van Ramspolbrug richting Westen), het IJsselmeer richting Lelystad (bocht halverwege) en in de Overijsselse Vecht. Alle gehalten van PFAS’s voldeden aan de geldende ML’s (Verordening (EU) 2023/915). Door de toegenomen aandacht voor PFAS’s zijn sinds enkele jaren de gegevens van voorgaande jaren weergegeven voor de trendlocaties, aangevuld met de resultaten van 2023. Op een aantal locaties leek de afgelopen jaren een lichte afname aanwezig te zijn, echter stegen de gehalten op die locaties in 2023 weer iets. Over het algemeen bleven de concentraties redelijk constant.