Verdamping (BO-25.11-001-008)

Bij het programma Kas als Energie bron staat het thema verdamping – beperking, beheersing of stimulering - al vanaf het begin op de agenda. Er zijn meerdere projecten uitgevoerd die aspecten van verdamping in relatie tot energiebesparing onder de loep hebben genomen (Voorbeelden van publicaties zie bijlage).

Verdamping van water gaat altijd gepaard met onttrekken van latente warmte. Elke gram water die verdampt kost 2256 J energie. Als op jaarbasis gedurende perioden dat er in de kas gestookt wordt, 14 liter/m² minder verdamping is kan 1 m³ gas bespaard worden. Als de ramen geopend worden om dit vocht af te voeren kan er door beperking van de verdamping nog meer bespaard worden.

Verdamping is essentieel voor het transport en de distributie van stoffen (nutriënten, assimilaten). Aangetoond is al dat minder verdamping overdag geen problemen hoeft op te leveren, maar er geldt ook dat een bepaalde mate van verdamping tijdens de CO₂ opname onvermijdelijk is. De mate van verdamping hangt sterk af van de energiebalans van de plant. Daardoor kan de verdamping bij gelijke CO₂ uitwisseling verschillend zijn. In het project Richting Gevende Beelden II wordt beperking van de verdamping als een belangrijke sleutel voor verdere energiebesparing gezien. Vanuit de praktijk blijkt dat het terugdringen van de verdamping om teeltkundige redenen - ziekten, productkwaliteit en productie - weinig wordt nagestreefd. Risicomijding lijkt daarbij een belangrijke drijfveer. Het vermijden van een te lage verdamping en gevaar van een hoge vochtigheid tussen een gewas met kans op natslag zijn overwegingen van de teler om niet te vochtig te telen. In plaats daarvan wordt extra warmte gebruikt om de vochtigheid te sturen. Deze gangbare werkwijze wordt bij toepassing van Het Nieuwe Telen doorbroken, maar telers lijken daar toch makkelijk naar terug te gaan.

 

Vanuit de toepassing van Het Nieuwe Telen is opnieuw de behoefte gegroeid om de grenzen te verkennen en te beschrijven van de minimale verdamping van een gewas en de wensen voor het microklimaat in het gewas. Daarvoor is het belangrijk dat het onderwerp verdamping als bottle-neck voor energie besparing breed besproken wordt in de sector. Wat zijn de kansen om de verdamping te beperken en wat zijn de randvoorwaarden bij een beperkte verdamping. In het kader van ontwikkeling van duurzaamheid en weerbaarheid van het gewas is watergebruik ook een belangrijke factor. De balans voor de verdamping tussen noodzaak en overmaat ligt in de praktijk vaak aan de kant van overmaat verdamping. Op basis van een gedegen kennisinventarisatie, want er is veel bekend, kan de stap worden gezet naar aantonen dat telen met een minimale, noodzakelijke verdamping heel goed mogelijk is. Toch zullen er ook kennis lacunes naar voren komen, waarvoor het nodig is om de mechanismen van verdamping en hoe de plant daarop reageert beter te ontrafelen en in praktische adviezen om te zetten. Verwacht wordt dat een belangrijke basis kan worden gelegd om zowel in de gangbare wijze van telen als teelten waarbij technieken van Het Nieuwe Telen worden toegepast de verdamping te beperken. Als resultaat hiervan wordt verwacht dat het energiegebruik door beheerste verdamping - op de momenten dat het fossiele energie kost- omlaag kan. Deze boodschap kan tijdens de looptijd van het onderzoek en daarna worden uitgedragen, om zo deze bottle-neck voor het toepassen van energiebesparende teeltwijzen weg te nemen. Om geen kloof tussen praktijk en onderzoek te laten ontstaan worden telers nauw betrokken bij de uitvoering van het project.