Vectorcompetentie: de rol van virale genen (KB-21-006-030)

Virusziekten die worden verspreid door insecten (competente vectoren) vormen een toenemende bedreiging voor de gezondheid van mens en dier. Vectorcompetentie is een optelsom van vele specifieke interacties tussen virus, gastheer en vector.

Insecten-overdraagbare virussen behoren onder andere tot de familie van Reoviridae (Blauwtong), Bunyaviridae (Schmallenberg en Rift Valley fever), Flaviridae (West-Nile fever en Zika) en Togaviridae (Chikungunya) en repliceren in zowel de gastheer (zoogdier) als de competente vector (insect).

Recent ontdekte blauwtongvirussen verspreiden zonder tussenkomst van insecten en vermeerderen zich niet in insectencellen (differentiële virusreplicatie). Verschillende viruseiwitten, het RNA-afhankelijke RNA-polymerase (RdRp) of RNA replicase VP1, het subcore eiwit VP3, of de combinatie van core- (VP7) en outershel-eiwitten VP2 en VP5, blijken ieder afzonderlijk en specifiek de virusvermeerdering in insectencellen (in vitro replicatie) te kunnen verstoren.

Deze differentiële virusreplicatie wordt nader bestudeerd door de betreffende virale genen of onderdelen daarvan uit te wisselen in blauwtongvirus dat in competente vectoren vermeerdert (in vivo replicatie). Resultaten met VP3, VP7, VP2/VP5 zijn ook van toepassing op andere orbivirussen, terwijl resultaten met het sterk geconserveerde VP1 (RdRp) inzicht geeft in de (differentiële) replicatie van alle insecten-overdraagbare virussen, aangezien dit uitsluitend RNA-virussen zijn met dit unieke RdRp. Virusreplicatie in competente vectoren is essentieel voor virusverspreiding. Kennis van het begrip ‘vectorcompetentie’ is nodig om het risico op en de verspreiding van insecten-overdraagbare virussen beter te kunnen inschatten.