Going bananas. A food systems approach (KB-35-008-001)

Qua productie staat de (bak)banaan op de vierde plaats op de ranglijst van de  wereldvoedselproductie. Het is een geliefd en voedingsrijk product en daarmee direct gekoppeld aan SDG 2. Bananen vormen een zeer belangrijk voedingsbestanddeel voor meer dan 400 miljoen mensen en staat garant voor gemiddeld 15 - 27% van de dagelijkse calorieën. Het wordt verbouwd door de gehele (sub)tropen. Het produktiesysteem varieert van kleine boerenlandbouw met voornamelijk lokale consumptie (Centraal Afrika) tot een bijna volledig exportgericht plantagesysteem (Centraal Amerika). In Azië zijn met name tussenvormen te vinden.

 

De genetische basis van banaan is breed met honderden wilde varieteiten, maar de productie beperkt zich toch een zeer beperkt aantal varieteiten en 99% van de export is één enkele varieteit (cavendish). De voedingswaarde van banaan is hoog (vooral kalium). Gewasresten van banaan kennen vaak een tweede gebruik (stammen, bladeren). Bananen die de markt niet bereiken komen vaak terug as diervoeder.

 

Een ‘food systems’ benadering maakt het mogelijk de banaan te volgen vanaf de bodem waarop de plant verbouwd wordt tot het verwerken van de schil via de groenbak. Verstoringen in het food system kunnen productie, kwaliteit en consumptie onder druk zetten. Klimaatverandering, druk van ziektes en plagen, maar ook veranderende importeisen en voorkeuren van consumenten werken door in het food system.

Het banaan food systeem is interessant, want veel minder goed in kaart gebracht dan andere belangrijke voedselgewassen zoals maïs, tarwe en rijst. Bovendien betreft het een ‘perishable fruit’ waarmee meer eisen worden gesteld aan houdbaarheid en verwerking na de oogst en presentatie in de supermarkt of bij de veiling.

 

Het food system voor banaan in dit project is op te knippen in vier domeinen:

• Gebruik van natuurlijke hulpbronnen en effecten daarop, produktie en boereninkomen
• Post-harvest verwerking en vermarkting
• Verwerking, agrologistiek, kwaliteitseisen, governance
• Voeding en consumptie

 

Het koppelen van deze domeinen leidt tot een resultaat, namelijk de beschikbaarheid van banaan voor diverse groepen consumenten. Dit resultaat wordt mede gevormd door de sociaal-economische en omgevingsrandvoorwaarden. De beschikbaarheid kan bijvoorbeeld goed zijn, maar gaat ten koste van bodemvruchtbaarheid, verontreiniging, werkt klimaatverandering in de hand of drijft op erg lage lonen. 

 

Het doel van het project is:

• De voedselsysteem benadering te testen voor banaan (in twee continenten die sterk contrasteren qua verdienmodel) en aanbevelignen te doen voor een stapsgewijze toepassing van de Food System Approach
• De vier domeinen van het voedselsysteem te analyseren, waar mogelijk te kwantificeren en met elkaar te verbinden
• Een uitspraak te doen waar in het systeem de grootste knelpunten liggen en waarschijnlijk de meest rendabele investeringen kunnen worden gedaan

 

Twee contrasterende geografieën staan centraal: kleinschalige verbouw in Oeganda, grootschalige plantageteelt in Costa Rica. Een tussenvorm op de Filippijnen zal waar mogelijk ook benut worden. Het project leunt op eerder behaalde resultaten in de betreffende regio’s. Die zijn echter nog niet eerder in de context van een voedselsysteem aan elkaar geknoopt.