Berooid door de Bintjes; omgespit (interview met L.S. van Overbeek)

Description

Kwaad zijn ze niet. Nieuwsgierig des te meer. Wie heeft hun proefveldje met genetisch versleutelde aardappelen vernield? En vooral: waarom? Wageningse biologen zetten zich schrap - hun onderzoek moet doorgaan. Leo van Overbeek zit er wat verslagen bij. Dat mag ook wel, na wat hem vorige week is overkomen. Onbekenden vernielden toen zijn proefveldje met genetisch veranderde aardappelen in Marknesse (Noordoostpolder). Drie jaar lang had hij het onderzoek tot in de puntjes voorbereid. En binnen een dag was alles weg. "Dat voelt klote", verzucht Van Overbeek. "Vooral vanwege de timing. We hebben er zolang naar toegewerkt. En net een dag voordat we de eerste metingen zouden verrichten is het veld gerooid." Voor de bioloog persoonlijk is het incident extra pijnlijk; anderhalve week tevoren was hij gepromoveerd tot projectleider van het onderzoek. De bioloog en zijn collega's, werkzaam bij het onderdeel Plant Research International van de Wageningen Universiteit, hadden half mei 320 aardappelen gepoot: de ene helft was genetisch veranderd, de andere helft niet. De aangepaste aardappelplanten waren bestand tegen de beruchte ziekte bruinrot; hun wortels scheidden een eiwit uit dat, in het laboratorium, de bruinrot-bacterie doodt. Maar zou het eiwit ook op het veld werken? En zou het per ongeluk niet ook gunstige bodembacterien doden? Daarover moest het onderzoek uitsluitsel bieden. De wetenschappers wilden op diverse momenten in de ontwikkeling van de aardappelplanten monsters nemen, om te zien hoe het gesteld was met de bacterien in de bodem en het gewas. Maar zover is het nooit gekomen. Op 13 juli, krap twee maanden na het begin van de proef, hebben onbekenden vrijwel alle planten losgerukt. Ze hebben ze op een hoop gegooid, waardoor een verdere analyse onmogelijk was. Van Overbeek zegt niet kwaad te zijn over de vernieling die hij, ietwat onderkoeld, aanduidt als 'een verstoring van de veldproef'. "Op wie zou ik kwaad moeten zijn? We weten niet eens wie het gedaan heeft." Nieuwsgierig is hij wel. Hij zou vooral graag de motieven van de daders willen kennen. "Nu tasten we volledig in het duister." Over die motieven valt wel enigszins te speculeren, want de proef was vanaf het begin omstreden. In mei, toen het proefveldje aan de pers werd gepresenteerd, werd er al actie gevoerd door diverse voorstanders van biologische landbouw, onder leiding van het Centrum voor Biologische Landbouw. Ook de actiegroep 'De Genespotters' protesteerde. De actievoerders zeiden te vrezen dat biologische gewassen, geteeld in de nabijheid van het proefveldje, 'genetisch vervuild' zouden raken door overwaaiend stuifmeel. De gewassen zouden dan niet meer aan de biologische criteria voldoen en dus onverkoopbaar worden. Het ligt voor de hand om de daders in deze kringen te vermoeden, maar Van Overbeek vindt zo'n verdachtmaking niet kies. Jan Fongers, plaatsvervangend voorlichter en hoofd marketing en communicatie van Plant Research International, sluit zich daarbij aan. "Je kunt niet ongefundeerd met het vingertje wijzen, want dan loop je het gevaar dat je mensen ten onrechte beschuldigt. We hebben ook bewust geen navraag gedaan bij actievoerders of omwonenden - daar zou je de relaties mee verstoren."