Bacterie neemt zelden gen op (interview met Leo van Overbeek)

Description

Bacteriestammen die in planten leven, kunnen vreemde genen opnemen in hun eigen DNA, zo blijkt uit onderzoek van de Wageningse moleculair ecoloog Leo van Overbeek. Een persbericht van de Wageningen Universiteit maakt er het omgekeerde van: 'De kans dat nieuwe genen in aardappel- of tomatenplanten 'weglekken' naar andere organismen is nihil.' Hoe zit dat? Van Overbeek reageert lachend aan de telefoon: "Zo gaat dat nu altijd in het onderzoek aan genetisch gemodificeerde organismen. Het zijn twee tegenovergestelde conclusies die allebei getrokken kunnen worden. Het hangt er maar vanaf of je voor of tegen biotechnologie bent. " Van Overbeek en twee collega's beschrijven in het vakblad Environmental Biosafety Research een proef waarin zij bekeken in hoeverre bacteriën die voorkomen in tomaten- en aardappelplanten vreemd DNA kunnen opnemen. 'Horizontale overdracht van genen', heet dat in vaktaal. Van Overbeek onderzocht de overdracht van een antibioticumresistentiegen, een gen dat, als het weglekt, potentieel een gevaar kan vormen voor de volksgezondheid omdat het bepaalde antibiotica onwerkzaam maakt. Van de 552 geteste bacteriestammen bleken er slechts twee tot zoiets in staat, Pseudomonas trivialis en Pseudomonas fragi. De overgrote meerderheid deed dus niets. Maar zijn twee ontsnappingskunstenaars niet voldoende om een risico te vormen? Van Overbeek meent toch van niet. "Er bestaat een bacteriestam die heel goed vreemd DNA kan opnemen, Acinetobacter bayli, maar die stam hebben wij niet aangetroffen in de planten. Geen van de door ons geteste stammen bleken DNA uit de plant op te nemen." Pas toen de onderzoekers het DNA aanboden als een 'hapklaar' brokje, namen de genoemde twee bacteriestammen het op. "Maar dat was dus geen plantenDNA, maar eigen bacterie-DNA. En dit was onder laboratoriumomstandigheden, maar in het veld hebben bacteriën vrijwel zeker een heel andere fysiologie." Horizontale overdracht van plant naar bacterie is nog nooit experimenteel aangetoond. Toch blijkt uit het DNA van organismen dat het ooit in de evolutie wel moet zijn gebeurd. Maar is het nu gevaarlijk? Van Overbeek: "Waarschijnlijk niet. Denk ik. "